Szpotawość kolan zazwyczaj pojawia się w ciągu trzech pierwszych lat życia dziecka. Jeśli wystąpi później, bardzo trudno wprowadzić korekty. Najczęściej zdeformowana zostaje cała kończyna, a choroba atakuje głównie obustronnie.
Wada objawia się w postaci deformacji, która obejmuje obie nogi w całości. Sprawia, że nogi ustawiają się w kształcie litery O. Z reguły ma to miejsce w latach 1-3, ale zdarza się też w późniejszym okresie, co jednak znacznie utrudnia walkę z tym schorzeniem. Wprowadzenie korekcji, gdy dziecko jest w wieku szkolnym jest już praktycznie niemożliwe.
Przyczyny szpotawości kolan
Najczęściej szpotawość pojawia się w wyniku nadwagi oraz krzywicy. Sprzyjaj jej też fakt, że układ mięśniowy jest jeszcze niedojrzały, podobnie jak kostny i więzadłowy. Nie jest to jednak regułą, bo wada może także ukazać się u zdrowych dzieci. Głównie w przypadkach jeśli zbytnio obciążają nogi – ciężarem ciała, ale też dźwiganymi przedmiotami: plecakami itp. W początkowej fazie rozwoju kościec jest bowiem jeszcze bardzo miękki i nie może przyjmować zbyt dużych ciężarów. Powodem może być np. zbyt szybkie przejście z fazy leżenia do chodzenia – z pominięciem raczkowania. Oczywiście jedną z najczęstszych przyczyn jest po prostu nadwaga i otyłość.
Jak objawia się szpotawość kolan
Najbardziej charakterystyczne jest specyficzne ustawienie nóg. Kości piszczelowe oraz udowe wyginają się na zewnątrz, co sprawia wrażenie, że wygięcie następuje na wysokości kolan. W rzeczywistości to kości nóg są najbardziej wygięte. Osoby stojące ze złączonymi stopami będą miały widoczną przerwę pomiędzy kolanami. Normą powinny być 4 cm, każde odstępstwo od niej oznacza mniej lub bardziej zaangażowaną szpotawość. Wada pogłębia się, gdy następuje silny wzrost chorego.
Leczenie i zapobieganie szpotawości kolan
Na tę przypadłość nie ma leku, więc stosuje się głównie leczenie zachowawcze oraz profilaktykę. Najważniejsze jest bowiem zahamowanie pogłębiania się schorzenia, poprzez wprowadzenie odpowiednich wytycznych. Kluczowe – zwłaszcza u dzieci – jest wytwarzanie witaminy D, więc warto jak najwięcej przebywać z maluchem na słońcu. Witamina D3 zapobiega bowiem krzywicy i wzmacnia kości. Niewskazane są też chodziki, pchacze czy kojce, dzięki którym dziecku łatwiej stać – to nienaturalne, więc przyspieszanie nauki chodzenia na siłę może odnieść zupełnie odwrotny od zamierzonego skutek. Raczkowanie powinno trwać jak najdłużej, bo w ten sposób zmniejsza się obciążenie nóg, które stopniowo przygotowują się do większego wysiłku. Wzmacniają się w tym czasie zarówno mięśnie, jak i kości. Może bowiem nawet dojść do tego, że deformacje będą tak duże i tak szybko będą się pogłębiać, że leczenie zachowawcze już nie wystarczy i konieczna będzie operacja.
Leczenie zachowawcze szpotawości kolan
Najbardziej istotnym elementem jest gimnastyka korekcyjna. Może być ona prowadzona przez rehabilitanta w ośrodku, ale również samodzielnie w domu po odpowiednim przeszkoleniu. Pozwala to na wyuczenie nawyków, które sprawią, że podczas zabawy dziecko nie będzie siadać „po turecku”, a także zminimalizuje obciążenia nóg podczas stania.
Wadę skorygować można bowiem poprzez siadanie pomiędzy stopami, a także w miarę szybko pozbywając się nadwagi. Zalecane są czasem także specjalne wkładki do butów, które są podwyższone po zewnętrznej stronie. Nie działają one jednak w żaden sposób leczniczo, choć pomagają w utrzymaniu efektów innych działań. Osoby ze szpotawością kolan nie powinny jeździć na rowerze, a także pływać kraulem. Wskazane jest natomiast narciarstwo oraz łyżwiarstwo.